Thuyền tán thuốc là gì?
Thuyền tán thuốc là một trong những dụng cụ bào chế thuốc YHCT được xếp vào hàng kinh điển, không thể thiếu trong quá trình bào chế đông dược. Nó dùng để bào chế các thuốc dạng tán như Sinh mạch tán, hoặc bào chế những loại thuốc dạng bột như Bột khô trĩ, và cũng có thể tán bột để luyện hoàn.
Giới thiệu chung về thuyền tán thuốc
- Là một dụng cụ dùng để tán thuốc chữa bệnh, vì giống cái thuyền nên gọi là thuyền và dùng để tán thành bột các thứ thuốc chữa bệnh nên gọi là thuyền tán.
- Là công cụ lý tưởng để nghiền các loại thuốc trong đông y. Được đúc bằng sắt nguyên khối, bề ngoài đẹp mắt, dày nặng, kiên cố chắc chắn, độ bền cao.
- Mỗi chiếc thuyền tán thuốc gồm 3 bộ phận: đá mài, thuyền tán, thanh gỗ.
- Kích thước: Chiều dài thuyền 50 cm bề rộng 10 cm
Độ dài lòng máng 30cm ,độ sâu lòng máng 9cm
- Chất liệu:Thép pha gang
- Phạm vi sử dụng: gia đình, tiệm thuốc, phòng khám, bệnh viện, phòng thí nghiệm…
Thiết kế đặc trưng của thuyền tán
- Được đúc bằng đồng hoặc bằng hợp kim gang, có độ cứng cao, không mảy vụn khi chịu ma sát.
- Có hình dáng như một tiểu chu (thuyền nhỏ).
- Bên trên là một con lăn dạng đĩa hình tròn, có thiết kế âm dương lồi trên rãnh dưới để khớp với lòng rãnh trong thuyền.
- Hai bên là hai cần đạp.
- Phía dưới thuyền là bộ chân, có chỗ thiết kế ba chân, nhưng thường là bốn chân, phân ra làm tiền túc và hậu túc.
- Tiền túc hơi thấp so với hậu túc, tạo ra thế quỳ chầu.
- Chỗ này tinh xảo và ít biểu lộ, nên nhiều thợ kim khí không để ý, làm thành 4 chân bằng nhau.
- Thuyền tán dùng để tán các loại thảo dược khô, cần tán mịn để làm thuốc tán hoặc hoàn, với hàm lượng vừa và nhỏ.
- Thuyền tán cũng phân ra lớn nhỏ tùy theo nhu cầu sử dụng, tuy nhiên phải luôn giữ đặc thù âm dương khớp rãnh giữa đĩa và thuyền.
Cách sử dụng thuyền tán
- Người ta cho thuốc vào thuyền tán rồi dùng một bánh xe có bàn đạp hai bên.
- Người tán thuốc ngồi trên ghế cao dùng hai bàn chân lăn đi lân lại bánh xe theo dọc lòng thuyền, cứ như thế cho đến khi thuốc nhỏ thành bột.
- Cách tán này hay hơn dùng cối ở chỗ đỡ hao hụt do bay hoặc văng vãi ra ngoài.
Cách làm sạch thuyền tán
- Sử dụng bàn chải hoặc khăn khô để lau.
- Bôi ít dầu ăn (mỡ lợn) lên thuyền tán, sau 30 phút lấy khăn khô lau sạch để tránh gỉ sét.
- Tuyệt đối không dùng nước để rửa và làm sạch thuyền tán.
Công dụng và ưu điểm của thuyền tán thuốc
- Thuyền tán thuốc dùng để bào chế các vị thuốc; đông y cần tán nhỏ, các loại hạt cần loại bỏ lớp vỏ tinh dầu, bào chế các thang thuốc dạng tán như Sinh mạch tán, bào chế thuốc dạng bột như Bột khô trĩ, tán bột để bào chế thuốc hoàn như hoàn lục vị, bát vị…
- Dùng tán nhỏ các loại thuốc dắn thành bột bằng cách di chuyển con lăn trà sát lên thuyền trong một thời gian nhất định.
- Sản phẩm làm từ gang nguyên khối vô cùng chắc chắn và quan trọng là không sợ bị gỉ, bền bỉ theo thời gian.
- Tay cầm bằng gỗ, cầm nắm vừa vặn tạo cảm giác thoải mái khi tán thuốc. Hoặc bạn cũng có thể tán thuốc bằng chân.
- Giữa lòng thuyền thiết kế khe nhỏ để đổ dược liệu sau khi tán ra ngoài dễ dàng.
Các loại thuyền tán và giá trên thị trường
- Thuyền loại lớn: 1.500.000 / cái: dài 75 cm; rộng :21 cm; trọng lượng 16-17 kg. Bánh tán đường kính: 27cm.
- Thuyền loại nhỏ: 1.000.000 / cái: dài 52 cm; rộng :15 cm; trọng lượng 7-8 kg. Bánh tán đường kính: 20cm.
THAM KHẢO THÊM CÁC DỤNG CỤ ĐÔNG Y KHÁC
